نكات تفسيري جزء دوازده قرآن
إِلَى اللّهِ مَرْجِعُكُمْ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ﴿۴﴾ هود
علت ترس از روز بزرگ را بيان مي كند اگر از عبادت خدا روي برگردانيد بدانيد كه بازگشتتان به سوي خداست و به حسابتان رسيدگي خواهد كرد فكر نكنيد كه خدا از زنده كردن شما عاجز است و رجوع شما غير ممكن است چون خدا بر همه چيز قادر و تواناست.
وَلَئِنْ أَذَقْنَا الإِنْسَانَ مِنَّا رَحْمَةً ثُمَّ نَزَعْنَاهَا مِنْهُ إِنَّهُ لَيَؤُوسٌ كَفُورٌ ﴿۹﴾ هود
اگر به انسان تربيت نشده از رحتمان بچشانيم و آنگاه آنرا باز پس گيريم به حدي مايوس و ناميد مي‌گردد كه فكر مي‌كند باز اين امكان هست كه نعمات به سويش باز گردانده شود. لذا به كفران و ناسپاسي بسيار بر مي خيزد و حرفهايي مانند اينكه خدا ما را فراموش كرده مي زند در اين آيه به جاي نعمت، رحمت آمده كه بفماند خدا اگر به انسان نعمتي مي هد به خاطر رحمتش است نه آنكه انسانها استحقاق آن را داشته باشند.
إِلاَّ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ أُوْلَئِكَ لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَأَجْرٌ كَبِيرٌ ﴿۱۱﴾ هود
اگر انسانهاي تربيت نشده كوته بين وكوته نظر هستند و به هنگام سختي دچار نوميدي و ناشكري مي شوند و موقع نعمت دچار شادي و فخر فروشي مي‌گردند، انسانهاي تربيت شده جور ديگر عمل مي‌كنند آنان موقع بلا و سختي صبر مي‌كنند و بي تابي موجب نمي‌شود كه نوميد و ناسپاس شوند و به هنگام گشايش خدا را سپاس مي‌گويند و با انجام عمل صالح نعمت الهي را در جايي كه سبب رضايت خداست مصرف مي‌كنند اينها افراد بزرگي هستند كه هم سختيها و هم گشايش را در خود هضم مي‌كنند و از ياد خدا غافل نمي‌شوند لذا خدا نيز آنها را فراموش نمي‌كند و مي آمرزد يعني خصلتهاي بد را از وجود آنها پاك مي‌كند و به جايش خصلت پسنديده مي‌گذارد بعلاوه پاداش بزرگي نيز خواهند داشت.
مَن كَانَ يُرِيدُ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِيهَا وَهُمْ فِيهَا لاَ يُبْخَسُونَ ﴿۱۵﴾ هود
سنت الهي اين است كه نتيجه اعمال آدمي هيچوقت از بين نرود حال اگر اعمال براي حيات دنيوي باشد به همان نتيجه مي رسد و اگر عمل براي حيات اخروي باشد به همان نتيجه خواهد رسيد. مهم آن است كه خدا نتايج و آثار اعمال را بر اساس نظام اسباب به طور كامل مي دهد نه آنكه حتماً آرزو و هدف اشخاص را كاملاً محقق سازد. زيرا براي محقق شدن هدف و اسباب و عوامل مختلفي در كار است كه اگر همه آنها فراهم شود هدف به دست مي آيد.
أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَيْسَ لَهُمْ فِي الآخِرَةِ إِلاَّ النَّارُ وَحَبِطَ مَا صَنَعُواْ فِيهَا وَبَاطِلٌ مَّا كَانُواْ يَعْمَلُونَ ﴿۱۶﴾ هود
كساني كه فقط اهداف مادي را دنبال مي‌كنند تنها به نتيجه اعمالشان در دنيا مي‌رسند اما در آخرت بهره‌اي جز آتش ندارند و تمام آنچه را در دنيا با دقت و محكمي انجام داده‌اند بي اثر شده و اعمالشان بي پاداش و باطل است چون نيت اخروي نداشتند .
يَوْمَ يَأْتِ لاَ تَكَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِيٌّ وَسَعِيدٌ ﴿۱۰۵﴾ هود
سراي آخرت جاي پاداش است و نه عمل . لذا خبري از اختيار انسان و سخن گفتن به اراده خويش نيست بلكه همه چيز به اذن خداست.
وَأَقِمِ الصَّلاَةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ ﴿۱۱۴﴾ هود
تاكيد بر نماز مي‌كند زيرا حسنات، سئيات را از ميان مي برند اعمالي كه از انگيزه الهي سرچشمه مي‌گيرد به روح آدمي لطافتي مي بخشد كه آثار گناه را از بين مي برد و تاريكي هاي ناشي از آن را به روشنايي مبدل مي‌كند اگر نماز با تمام شرايطش انجام شود انسان را در عالمي از روحانيت فرو مي برد كه تمام آلودگيها را پاك مي كند اين حقيقت براي كساني كه به ياد خدا هستند مايه‌ي توبه و تذكر است.
وَاصْبِرْ فَإِنَّ اللّهَ لاَ يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ ﴿۱۱۵﴾ هود
نماز همراه با صبر براي انسان امكاني را فراهم مي‌آورد كه بتواند بر تمام مصائب و ناملايمات غلبه پيدا كند زيرا صبر انسان را از هيجان و هر عكس العمل شتابزده باز مي‌دارد و نماز انسان را متوجه خدا كرده به او اطمينان و قوت قلب مي‌دهد، لذا ناملايمات فراموش مي‌شوند و به اين ترتيب حاصل نماز و صبر تصميم درست و نيكوكاري است.
