مدرسه علمیه حضرت خدیجه (علیهاالسلام) تهران

علامه سیدمحمدحسین طباطبایی
مهر خوبان دل و دين از همه بي پروا برد……. رخ شطرنج نبرد آنچه رخ زيبا برد
علامه سيدمحمدحسين طباطبايي در سال 1281 در روستاي شادآباد تبريز متولد شد. در پنج سالگي، آغوش گرم و مهربان مادر را از دست داد و چهار سال بعد سايه اميدبخش پدر را .
به مدت شش سال ، پس از آموزش قرآن - که در روش درسي آن روزها ، قبل از هر چيز تدريس مي شد آثاري چون گلستان ، بوستان ، نصاب الصبيان ، انوار سهيلي ، تاريخ عجم ، منشات امير نظام ، و ارشادالحساب را به همراه پدرش ، سيدمحمد حسن ، در مکتبخانه زير نظر «شيخ علي سرائي» فرا گرفت و علاوه بر آموختن ادبيات ، به آموزش خوش نويسي نزد «ميرزا علينقي خطاط» پرداخت.
سپس در سال 1297به مدرسه «طالبيه» تبريز وارد شد و تحصيل در رشته هاي علوم ديني (ادبيات عرب ، علوم عقلي ، نقلي ، فقه و اصول) را آغاز کرد. او با «عنايت خدايي» ، نوعي شيفتگي و بي تابي نسبت به تحصيل کمال در وجودش حس مي کرد و هرگز نسبت به تعليم و تفکر ، احساس خستگي و دلسردي نداشت. زشت و زيباي جهان را فراموش کرد و بساط معاشرت با غير اهل علم را به کلي برچيده بود.
همين اشتياق به تحصيل علم باعث شد تا در سال 1304 به شهر «نجف اشرف» مهاجرت کند و در مدت يازده سال ، مدارج بالاي علمي و عرفاني را نزد اساتيد برجسته اي هم چون : آيت ا… محمدحسين اصفهاني ، آيت ا… ناييني ، آيت ا… سيدابوالحسن اصفهاني ، آيت ا… حجت کوه کمري ، آقا سيدحسين بادکوبي ، آقا سيدابوالقاسم خوانساري و حاج ميرزاعلي آقا قاضي طي نمايد.
او از محضر اين بزرگان ، در رشته هاي فلسفه ، رياضيات ، علم رجال ، عرفان و حکمت عملي ، خوشه ها چيد. ده سال بعد ، به دليل تنگناهاي مالي به زادگاهش بازگشت و تا سال 1324 به کشاورزي پرداخت. علامه از اين دوران به «دوران خسارت» ياد مي کند ؛ چرا که از تدريس و تفکر علمي بازمانده بود و پيوسته در يک شکنجه دروني به سر مي برد.
در بهار سال 1325 رهسپار شهر قم شد و تا پايان عمر به فعاليت هاي علمي و پژوهشي خود تداوم بخشيد. علامه طباطبايي که دکتر علي شريعتي ، او را «نماينده تاريخ و تمدن عظيم و گنجينه اي گرانبها از افکار فلسفي ، نبوغ هاي انساني و معنويت هاي اخلاقي و احساس ها و زيبايي هاي شگفت عرفاني و هنري و ادبي » مي داند ضمن تربيت شاگردان شايسته و بااستعدادي نظير علامه مرتضي مطهري ، آيت ا… سيدمحمد بهشتي ، آيت ا… ابراهيم اميني ، آيت ا… موسي صدر ، آيت ا… جعفر سبحاني ، علامه سيدمحمدحسين حسيني تهراني ، آيت ا… جوادي آملي ، آيت ا… حسن زاده آملي ، سيد عزالدين زنجاني و . . . ، خالق آثار علمي جاودانه اي در حوزه «دين شناسي» (تفسير ، فلسفه ، کلام و . . . ) شد.
بي ترديد بزرگ ترين اثر علامه ، تفسير جاودانه او يعني «تفسير الميزان» است. وي پايه گذار روش نوين در تفسير قرآن گرديد.؛ يعني : «تفسير قرآن به قرآن». او قرآن را به وسيله قرآن تفسير مي کرد و با تدبري که خود قرآن به آن دعوت کرده است ، معني هر آيه اي را با آيات ديگر آن روشن مي کرد. نگارش «تفسيرالميزان» از سال 1333 شروع شد و در شب قدر سال 1350به پايان رسيد. علامه در نگارش الميزان به بيش از 180 منبع تفسيري ، روايي ، لغوي ، تاريخي ، علمي و . . . مراجعه کرد. اين اثر، نخست در بيست جلد به زبان عربي چاپ شد و سپس به وسيله عده اي از فضلا و علماي قم در چهل جلد و توسط حجت الاسلام محمدباقر موسوي همداني در 20 جلد ، به زبان فارسي ترجمه گرديد.
علامه در علوم عقلي و فلسفي ، صاحب نظريات بکر و خلاق بود و به تعبير علامه مرتضي مطهري ، شايد لازم باشد يک قرن بگذرد تا فلاسفه جهان به کنه نظريات فلسفي او پي ببرند.
اسامي برخي از کتاب هاي علامه طباطبايي عبارتند از : شيعه در اسلام ، روابط اجتماعي در اسلام ، عقايد و دستورهاي ديني ، بررسي هاي اسلامي ، آموزش دين ، قرآن در اسلام ، سنن النبي (ص) ، معنويت تشيع ، علي و فلسفه الهي و . . .
روح آسماني علامه در 89 سالگي در صبح يک شنبه 24 آبان 1360 به ملکوت اعلي پيوست. پيکر پاک اين عالم رباني در مسجد بالاي سر حرم حضرت معصومه (س) در شهر قم به خاک سپرده شد.
در اينجا تلاش شده است که گزيده اي از خاطره هاي زندگي علامه طباطبايي به نقل از نزديکان و شاگردانش ارائه شود ؛ تا شايد ذره اي از لطايف اخلاقي ، انديشه هاي عميق و ظرايف معنوي آن مرد آسماني روشن شود.

صفحات: 1· 2